याक्थुङ मौलिक धर्मको आवश्यकता र उपाय

बीरबहादुर येङदेन

लिम्बुवान राज्यमा षडयन्त्रपूर्ण शासन गर्ने शाहवंश समाप्त भएको छ । त्यसको अवशेष तत्काल राजा ज्ञानेन्द्र शाहको २०६३ वैशाख ११ गतेको घोषणा बमोजिम जनताको नासो राजकीय सत्ता जनतामा फिर्ता भएको छ । नेपाल सरकारले यसलाई तुरुन्तै संघीय तथा धर्म निरपेक्ष मुलुकमा घोषणा गरेको छ । यसै कारण अब पल्लोकिरात लिम्बुवानी जनताको भाषा, लिपी, धर्म, संस्कृतिहरु भूमिगत अवस्थाबाट स्वतन्त्र हुन पाउने भएकोले आफ्नो लिम्बुवान राज्यको ऐतिहासिक साँधसिमाना पुनः स्पष्ट गरी आत्मा निर्णय सहित राज्य (नेहेङ) अगाडि बढेको देख्न आतुर लिम्बुवान जनताहरु सामु आफ्नो मौलिक धर्म -हाक्नाम(साम्यो)लाई संस्थागत गरी राज्य संसँगै अगाडि बढाउने ऐतिहासिक दायित्व थपिएको छ ।वर्तमान लिम्बुवान भूमिमा विभिन्न धर्महरु स्वतन्त्र रहेता पनि आफुलाई किरात याक्थुङ मौलिक धर्म भन्नु रुचाउनेहरु अर्ध हिन्दुवादमा हावी रहेकाले लिम्बुहरु अन्यौलमा परेको हो ।

१.प्राचीन येहाङ मार्ग फेदाङमा, येवा, साम्बाहरु भोगबली मन्त्र-तन्त्र भूतप्रेत (साम्माङ च्याङ) मदमास हुदै बाटो विराएर असत्य तर्फ उन्मूख हुदै आएकोले सचेत लिम्बुहरु पन्छिन थालेका छन् ।

२.प्रभुदाशी धर्मले जनै धारण गरेर आफै मौलिकताबाट बाहिरीएको हो ।

३.किरात धर्मको गुरुकुल घराना नामाकरण तथा कर्मकाण्डहरु हिन्दुकरण गरेर याक्थुङ मौलिकबाट निर्विवाद रहन सकेन । केही बौद्धिक व्यक्तिहरुको अन्धधुन्द समर्थन रहे पनि खासै सम्लग्नता भने नपाईएको विगत १६-१७ वर्ष अवधिले स्पष्ट भएको छ ।

सुझाव

मेरो विचारमा अव हुने लिम्बुवान राज्य सँगै अगाडि बढ्ने धर्मले मुख्य तिन विषयमा ध्यान पुर्‍याउन आवश्यक छ ।

पहिलोः- मौलिकता (Originality) धर्म तथा गुरु घरानाको नामाकरण मुन्धुमी भाषाबाट हुनु पर्दछ ।

दोश्रोः- सत्य तथा वास्तविकता (Reality or Fundamentality) आफ्नो अलग पन झल्काउने होस ।

तेश्रोः- सभ्यता (Civilization) सभ्य समय सापेक्ष विचारको परिवर्तनसँगै अगाडि बढ्ने हुन आवश्यक छ ।

प्रमुख विषय

लिम्बु (याक्थुङवा) हरुको संरक्षक तथा जीवनदाता परमात्मा युमासामको चङ्गार्इ सहितको पवित्र आत्मा (शक्ति) (Holy spirit with Healing power) लाई संस्थागत गरेर साम्जिकमुन्धुम धर्मशास्त्रबाट र्इश्वरीय शास्त्र (Theological) ढंगले व्याख्या गर्दै अगाडि बढ्नु आवश्यक छ ।

मौलिक धर्म यस्तो होस

१.धर्म तथा गुरुकुलको नामाकरण मुन्धुमी भाषामा होस ।

२.तागेरा निवाफुमाङ् र वहाँको आत्मा (शक्ति) (Holy Spirit) अनि युमा यी नै मुख्य तीन बाहेक कुनै शक्ति भूतप्रेत, मुर्ति, प्रकृति, प्राणीहरुको पुजा नगरियोस ।

३.तागेरानिवाफुमाङ भन्नाले र्इश्वर यहोवा, अल्लाह, (God Lord) भन्ने बुझियोस् ।

४.परमात्मा युमा (Yuma) भन्नाले कृष्ण, विष्णु, येशु, महमद भने झै बुझियोस ।

५.साम्जिक मुन्धुम भन्नाले वेद, कुरान, वाईवल भने झै बुझियोस् साथै यसलाई परिमार्जन, वृहद, वैज्ञानिक, आत्मिक, समयसापेक्ष, मौलिक, रुपमा व्यख्या होस ।

६.टोलटोलमा सिलामसाक्मा निशाना राखेर माङहेना हिम निर्माण गरी त्यसमा धर्मगुरुबाट विदाको दिन प्रवचन तथा माङको पुजा आरधाना होस् ।

७.टोलटोलमा पाङ्चुमहिम (सार्वजनिक भवन) निर्माण गरी त्यहाँ सामाजिक भोज भतेर विवाह, बर्खन्त, यालाङ, माङलाङ, उद्यौली उभौलि, माङदे हाङदे, जति पनि मौलिक संस्कृति कार्यक्रम त्यहाँ गरियोस् ।

८.अन्नवाली तुलफुल, न्वागी, चासोक, थिसोक, फाक्सोक, देखि युमा भेटी र कमाईको केहि अंश युमालाई चढाउने यावत थोक माङहेना हिममा लगार्इयोस् ।

९.माङहेना हिममा कलसारी, धुपौरो, दियो,युमाका औजार वाहेक केहि पनि नराखियोस् ।

१०.परमेश्वर प्रत्येक व्यक्तिको आत्मामा वास गर्नुहुने हुनाले कुनै माङहिम, मठमन्दिर, मूर्ति निर्माणमा खर्च नगरियोस् ।

११.लिम्बुहरुको वाषिर्क चाडवाड भएमा नौरथको नवमी, दशमीमा गरियोस् ।

१२.राज्यको मौलिक धर्म भएकोले सुरक्षा तथा आर्थिक सहयोग गरियोस् ।

१३.मौलिक धर्मको पुरेतीय पदहरु मुहीगुम अङसी, फेदाङमा, येवा, येमा, साम्बा, सवाला सम्बा, चुक्साम्बाहरु नै यथावत राख्नु असल हुनेछ ।

नोट - यो मेरो व्यत्तिगत अवधारणा हो अन्यथा नलिदिनुहोला ।

सिलाम साक्मा (मृत्यु रोक्ने)

विश्वास गर्नु भए यसले भूत, प्रेत, बोक्सी, चोखे, सराप, आँखी, डाही, दीन, दसा, टुनामुना, मोहनी, वान, भेजजादुबाट बचाउँछ ।

A.नर्क (Hell) पताल ।

B . स्वर्ग शिर पवित्र (Heaven)

C . भविष्य, आशा, अनन्त दुरी, पूर्व

D .भूत, विगत, शुरुआतको दुरी, आदि

E . मध्य, हृदय, पवित्र स्थान

F . तागेरानिवाफुमाङ

G . माङको आत्मा (शक्ति) (Spirit)

H . युमाः स्त्रीरुप, परमात्मा युमासाम ।

लामो छोटो दुर्इ टुक्रा गोलो काठलाई क्रुस आकारमा मिलाएर विशेष किसिमको डोरो धागोले तिन फन्को वेरेर तयार पारिएको नाम हो सिलामसाक्मा -मृत्यु रोक्ने -यसको उत्पति येहाङ मार्गको मुन्धुमसँगै भएको बुझिन्छ । यो चिन्ह याक्थुङवाहरुको मुख्य शक्तिको निशाना मान्न सकिन्छ । यसका A देखि H सम्मका विभिन्न शक्तिहरुका परिभाषा अर्थपूर्ण निशानी सिलामसाक्मालाई याक्थुङवाहरुले आफ्नो मौलिक धर्मको मुख्य निशानीको व्याख्या गरी लैजानु कल्याण हुनेछ ।