चुम्मा,लुङ् -चुम्लुङ् -चुम्लोक

टंक वनेम
लिम्बू भाषामा चुम्मा,(भेला हुने, हुनु) र लुङ् (ढुङ्गा) संन्धि भएर कालान्तरमा चुम्मालुङ् नै चुम्लुङ भएको तत्थ्य लिम्बूवानका बिद्धान एबं इतिहासकारहरु स्वीकार गर्दछन् । हुन पनि सभ्यताको शुरुवातमा भस्मे फाँडेर नयाँ जग्गा जमिनको साँध राख्ने अबस्थामा कुनै चुम्लुङ् हिमहरु (सभा भवनहरु) थिएनन् । त्यस बेला त्यो समुहको (Dicision Maker) निर्यण गर्न सक्ने मान्छेकहाँ भेला भई बिभिन्न समस्याहरुको निस्कर्ष निकाल्थे । लिम्बूवानको पहाडी भिरालो जग्गामा बस्न अप्ठयारो भएको हुँदा कुनै सजिलो तोकिएको ढुङ्गामा बसेर परिआएका समस्याहरुबारे छलफल हुने चलन चलाए त्यसरी चुम्मालुङ् बाट चुम्लुङ भए जस्तै चुम्लुङ्बाट अपभ्रंश भई चुम्लोक जस्ता ठाउँ को नाम पनि रहन पुगेको छ । यो गाउँ मैवा खोला ढुङ्गेसाँघु वाड नं ८ (ताप्लेजुङ) अन्तर्गत पर्दछ ।
यो गाउँको पूर्बमा मैवा खोला पोक्लाम तेम्बे पश्चिममा माङ्जारा गाउँ उत्तरमा लालि पातल माङमाया खोलाको उद्धगम स्थल मेन्छ्यायेम डाँडा र दक्षिणमा पारी पट्टी सिम्ले गाउँ यति चार किल्ला भित्र रहेको सानो गाउँ को नाम नै चुम्लोक गाउँ हो । यो गाउँ को माँझमा माङ्लोःक् -फलेदो(ठूल,ठूला पात हुने रातो फूल फुल्ने, सिमीका जस्ता कोसा लाग्ने, भित्र फस्केइलो काठ हुने र बाहिर काँडैकाँडा हुने एक जातको रुख) रुखको छेउमा १५,२० जना मान्छेहरु बस्न सकिने एउटा ढुङ्गा छ । यहि ढुङ्गामा बसेर उसबेलाका पुर्खाहरु गाउँको मुख्य सुभा (सुब्बा) (Dicision Maker) को नेतृत्वमा गाउँलेहरु भेला भई गाउँमा परिआएका समस्याहरु बारे छलफल गर्ने भएको हुँदा उक्त गाउँको नाम पनि चुम्मालुङ् बाट चुम्लुङ् हुदै अपभ्रंश भई चुम्लोक रहन गएको कथन छ । मुन्धुम् अनुसार पोरोक्मीबा यम्फामीबाको पाला देखि नै याक्थुङबाहरु याक्थुङ् लाजेमा रहन्दै आएको हुनाले लिम्बूवानका गाउँ ठाउँहरुको नाम पनि परिवर्तन हुन नसकि आफनो अस्तीत्वको इतिहास बोकेर धर्मराइरहेका छन । ति शुद्ध याक्थुङ भाषामा नामाकरण भइ अपभ्रंश भएका केहि गाउँ ठाउँ खोला नाला पहाड र पर्बतका नामहरु निम्न अनुसार छन ।

ताप्लेजुङ् -

पित्तोलुङ,हाङ्फाबुङ,थिङलाबु,थुङथाप,ओख्राबु,फुन्छेबुङ्,साङ्लुप्पा/साङलुम्बा,फङ्द्रा,येङघारा
लाकचुङ्बा,नुम्लोक,मिजेरे,याक्तेप्मा,साम्तोङ,पोक्लामा,हाङथाना (हात्ती खावा) हङबाप्माः,चल्ले,सिम्ले,माङजारा,इसेरा,मुछेरा,पाङ्मा,ताङसादेन,ताम्राङ,वादोक,बङथाक, तेन्धाप,चुम्लोक,लेक्वामा,लेत्च्वाप्मा,तेम्बे,तुम्बेगु,पिरिङ्गे,ओयाक्चुङ,साकफारा,खारते, तेत्लाबुङ,लुङ्सुम्बाङ,,सबुवा,चुङ्वा,खुःवा,मि-चिरिङ,आम्बोटे,फुगोङवा,,लिबाङ,पान्दोलुङ,चाँगा, किल्लिङ,नाल्बो,खर्बाताःक्तेन,नाक्लाङवा,साङमाङगो,साँबा,थल्लङ,खोक्लीङ,तुम्बाङखे, फछङ्मा,साम्याङखाम,फुङजेल्ला,हाङगाम,सोरीङ,वरक्मा,मा-स्रेङ,लिङथेप,आलजङगो, चङ्जीबुङ,लिङ्तेप,पापुङ,सिङ्सादेन,छोछोंन्देन्,ताङ्खु,मा-पाङ्फे (मा,माङखे), सापचङ्वा, तापेथोक,सेङवा,लुङथुङ,पिप्पुथाप (बिपुथाप),साम्सुप्ली (सुसुवादेन-मुन्धुम अनुसार) लेलेप, लिङखिम,आम्जीलोसा,हेल्लोक,मित्लुङ्, युक्खाबो/इखाबू,संसाबो/सङसङबो,सावादेन,फेम्फु,सुत्लुम्बुङ,खेदेन,फुरुम्बो, खेजेक्नाम/खेजेनिम,खेबाङ,परा,पेदा,मयाम,नाङखोल्याङ्,हाङ्देवा,मेदिबुङ,आजिबुङ,याङलिजुङ, टारिबुङ,हानदुरुङ,बुङ्कुलुङ,तेनेबुङ,थोक्पेकबुङ,आम्मेदेन,थुम्मेदेन,मादिबुङ, थेचम्बु,तेल्लोक,थुङरुम्बा,थुम्मा,पेदाङ,साप्लीखोक,बक्खिम,खेबाङ,मामाङखे,साखेजङ,दोरुम्बा, तिरिङगे,डुम्रिसे,चित्तोक,वारुम्देन,याङ्पाङ,तेम्बेवा,सिनामतेल्लोक, थर्पु,साम्याङ्खाम,मुकुबुङ,तिमतिम्बो,सापलाखु

१३ थुम-

इवा,हडा,खानाकपुङ,संम्दु,इसिबू,पाकतेन,लोवाफु,किलिङ,सुदाप,हाङ्सुरुङ,आजिरा, मुराहङ्,सेरजंङ,लाब्रि,सेगेङबा,खेसेरा,तुम्बायक,तुम्फुला,कप्याक,परजाङ, मियङलुङ,पोक्लाबुङ,थोक्लुङ्,फाक्च्वा,फुङ्सिङ्,फुङ्नाम, तःक्उमा,हमरजङ,सुङनाम,सोल्मा,अम्फुवा,साब्ला,पुरुन्देन,पुन्धुङ,सिकिदेम, वइफुङ,फम्बु,कामोरुङ,लिङदेन,मोरालुङ, ।

पाँचथर-

वासुम,लुङरुप्पा,हेङगाम्देन,प्राङबुङ,धिबोम्बा,यासोक,याङनाम,सारताप,नाम्सालिङ,ओयाम, तेनेबा,याम्बोङ,माक्लुङ,चोक्मागु,भाराप्पा,अम्लाबुङ,सुभाङ,पङवादेन,थक्लेम्बा,सिवा, यासक,सारदाप,फेदेन,फेजङ,केबुक,माङ्जाबुङ,आङ्बुङ,ओयम,लोवाफु,नाङगेन,येकतेन,थरपु, कुरुम्बाङ ।

इलाम-
लारुम्बा (माङ्सेबुङ),मिक्लाजङ,आङदाङ,चेम्फुजोङ,ब्रुङखिम,फुदुक,साङग्रुम्बा ।

सङखुवासभा-
चित्लाङ,मैयुम,फाबेन,मावादेन,लुङ्बाङ्ःयक,लुङ्धाकि (नुनढाकि),सजिक स्वाची/कोस्वा,

धनकुट्टा-
ताङखुवा,ओख्रे,मावरक पावरक,तेनुबा (तेनुपा),सोगुम,मादेन,साप्तेन,हाम्वेला,लोकतेन,पेगना (बेगना)

सीमापारी - (भारत)
खर्साङ,सिङ्ताम,चुङथुङ,कालिमबुङ (कालिम्पोङ),लिङचोम,माङ्गान,पाङथाङ,रुम्बुक,नाम्दोक, ।

केहि यक जोडिएका माङ्गेन्ना यक हरु-
फुङदाप्मा यक,सोनु कुम्बा यक,चेनचेनलुङ् यक,चाङसिङ यक,ताक्लुङदेन यक,काया यक, साङ्गुरी यक,चाङधुम्बो यक,लुम्बाङ यक,साङगाङ यक,चीकवा यक,कुर्ले यक,हस्तपु यक,पोःक्लाबुङ यक, फेदेन यक,आङदाङ यक,चाङसिङ यक,इधिङ यक ।

थुम्का,पहाड, र पर्बतहरु-
फक्ताङ्लुङ,चेन्जेनलुङ्,मेन्छ्यायेम,मिल्खु (मिल्कु) अथिनलुङ,सुमाथालुङ,लुम्बासुम्बा,तोक्मा थेगु,मुक्कुम्लुङ (पाथिभरा), खोकुङ, नेघुङ, ताउजुङ, सेवालुङ, कुस्सायक, कुम्मायक, फेयात्लुङमा,कङ्गङ्लुङमा, पुधाम्लुङ थेगु,शिरेगु कोक्मा,मुरिङला थेगु,फात्लेलुङ थेगु, मुजोःकलुङ् थेगु (मुन्धुम्मा बर्णित-सिद्धी स्थल-सृष्टि,) सेहो-नाम्लाङः,

अपभ्रंश भएका गाउँ ठाँउहरु ।

यर्थाथनाम अपभ्रंशनाम - जिल्ला ।

हाङ्पाङ हाम्पाङ - ताप्लेजुङ
पोक्लाम तेम्बे पोक्लामा तेम्बे - ताप्लेजुङ
वानेने हात्तीखावा (ढुङगेसाँघु) -ताप्लेजुङ
लेक्वामा लेकुवा - ताप्लेजुङ
वालुङसुम् (गोला) ओलाङ्चुङ गोला - ताप्लेजुङ
ढोक्पे गोला तोक्पे गोला - ताप्लेजुङ
म्हसिरिङ् माःश्रेङ् - ताप्लेजुङ
युःखाबो इखाबो - ताप्लेजुङ
फुङलेङ फुङलिङ - ताप्लेजुङ
चेङ,याः चाँगे - ताप्लेजुङ
निङजादेन निङग्रादेन - ताप्लेजुङ
सिनामभेत्लुङ सिनाम - ताप्लेजुङ
सेन्दाङ छिन्ताङ - ताप्लेजुङ
फाखोङमा फाकुम्बा- ताप्लेजुङ
सान्थावरक सान्थ्रान्क्रा- ताप्लेजुङ
तुम्ब्रिसे डुम्ब्रिसे - ताप्लेजुङ
वानेने ओलने - पाँचथर
नेम्बेङ् मेम्बेङ् - पाँचथर
फेदेन फिदिम - पाँचथर
याङवारक याङगरुप/याङरक - पाँचथर
याङसीङबुङ याङसीबुङ - पाँचथर
ताङगावा दाङवाम्पा - पाँचथर
लेजाङगु सिंहदेबि- पाँचथर
स्याबरुम्बा साङ्गरुम्बा - पाँचथर
खुवाबुङ ख्वापुक - पाँचथर
अम्लाबुङ नौमी डाँडा - पाँचथर
नाउरुङबा गजुरमुखि - पाँचथर
अम्लाबुङ नौमी डाँडा - पाँचथर
चेनताक्तु च्याङथापु - पाँचथर
सुदाप फेदाप तेहृथुम - १३ थुम
मियङलुङ म्याङ्लुङ - १३ थुम
खामनुनु खाम्लालुङ - १३ थुम
मुराहङ मोराङ - १३ थुम
हाङयाक्मा हाङगेपा (हागेपा) - १३ थुम
हाङ्को वाहाकु - १३ थुम
याःपोन याबोन - १३ थुम
सुदाप फेदाप तेहृथुम - १३ थुम
सानगढि साँघुरी - धनकुट्टा
लुङधाकी नुनढाकी - सङखुवासभा

अपभ्रंश भएका डाँडाकाँडा पहाड पर्बत र नदी नालाहरु ।

यथार्थ नाम अपभ्रंश भएकानामहरु

फक्ताङ्लुङ् - कुम्भकर्ण
चम्जम्लुङ् (मा) (चोमोलुङमा) - सगरमाथा
मिल्खु मिल्के डाँडा
कङकङलुङमा - कञ्चनजंगा हिमऋङ्खला
फात्लेलुङ फालुट - पहाड
सिन्धोलुङ माःएबा - मैवा खोला
चाःएबा - जैवा खोला
एम्बिरी याङधाङवा - तमोर (तावामा)
यफत्लुङ काङवामा - काबेली खोला
केतक्कुम मेवा पुम्मा (मिक्वा) - मेवा खोला
माङःमए (माप्मे) वाहङ - माङमाया खोला
हेत्रेङ (हयात्लुङ) - वाधाम हिंगुवा छाँगा (१३ थुम)
फङ्फङ्देन वाधाम - फुङफुङे छाँगा (ताप्लेजुङ)
हिङ्मादेन वाहङ - हिउँदिया खोला
कुःया वाहङ - कोइया खोला

यसरी लिम्बु भाषामा नामाकरण गरिएका गाउँ ठाउँ पहाड पर्बत,खोला नालाका नामहरु दिन प्रति दिन अपभ्रंश भइ खस नेपाली भाषामा परिबर्तन हुनेक्रम जारी रहनु दुःखको कुरो हो । अपभ्रंश भएका पुराना नामहरुलाई पुःन यथार्थ नाम राख्न स्थानिय बुद्धिजीबिहरुले पहल गर्नु पर्ने देखिन्छ । जस्ले जङ्गल फाडयो, जस्ले अटाप्पे बनलाई मानब बस्ति योग्य बनायो, अथवा बाघ,भालु र जङ्गली जनवारहरुसंग ज्यानको बाजि थापेर आफनो पुर्रखाहरुले मानब बस्ती बसाइ गाउँ ठाउँको नाम पनि राखे,सम्म परेको टारलाइ तेल्लोक भने,भेला भई सभा गर्ने ढुङ्गालाइ चुम्मालुङ भने,भेला हुने गढि (किल्ला) लाई तुम्मायक (तुम्बायक) भने, अलि भिरालो भिरालो परेको जमीनलाइ चेङ्या-याबा (छडके-छडके) परेको गाउँ भने,सुङगुरको डुँड जस्तो परेको ठाउँलाई फाखोङमा नाम राखे, देबि देवता पुजित पोखरिमा पैसा फाल्ने चलनअनुसार पैसा फालिने पोखरीको नाम याङवारक राखियो ।
ठुलो खालको बाँस (हाङफाः) हुने ठाउँको नाम हाङफाःबुङ नाम रहृयो । पात टिपेर टपरा गाँस्ने वा कृषियुग मा खेति गर्दा घुम बनाउने पात -माका तेत्ला) हुने ठाउँको नाम तेत्लाबुङ राखियो । टिम्मुर हुने ठाउँको नाम मेदिबुङ रहृयो,पहाडी इलाकामा अलि समथल मैदानी भाग को नाम तेम्बे राखे, लेकाली टिम्बुर हुने ठाउँको नाम खानाकबुङ (खानाक्पा) राखे । यि यस्ता गाउँ ठाउँहरुको नाम शुद्ध याक्थुङ्बा भाषामा रहनु र आदिबासी याक्थुङबाहरुलाइ खाम्बोङ्बा लुङ्बोङ्बा तागेरानिङ्वाफु सा, भनि मुन्धुम्ले बर्णन गर्नु याक्थुङबाहरुको लागि गौरबको बिषय हो । यि यस्ता याक्थुङबा भाषामा नामाकरण भएका गाउँ ठाउँहरुलाइ यथावतै राखि अपभ्रंश भएका नामहरुलाइ पुन यथार्थ नाम राख्ने कामको थालनी भए मात्र अस्तीत्वको लडाइबाट बाँच्न मद्धत पुग्ने छ ।