सधै मन घोच्ने केहि गुनासाहरु

बिश्वासदीप तिगेला
यसपटक धेरै व्यवहारिक हिसाबकिताबपछि तिहार मनाउन घर जाने नियणमा पुगे । सधै सबैलाई समस्याको रूपमा खड्कनेपैसाको अनुहारलाई बिर्सिदिऊँ । मैले मेरो घर परिवारसँगसँगै बसेर रमाइलो चाड तिहार नमनाएको झण्डै एक दशकै बितेछ । सञ्जोगले भनौ सानो मौका मिल्यो र विविध समस्याका बाबजदु पनि घरतर्फ हान्निएँ । सधै गर्मी हुने देश , मुस्लिमहरूको देश ब्रुनाइबाट सिधै काठमाडौ उत्रन झण्डै ५ घण्टा लाग्यो । काठमाडौ ओर्लिनै लागको थियौ त्यहाँको मौषम लोभ लाग्दो थियो जस्ले मनमा खुसीयालीको तरङ्ग ल्याएको थियो भने अर्कोतिर काठमाडौ भन्सारमा के कति दुःख दिने भो भनेर पीरले सताउन थालिसकेको थियो । भन्नु र स्वयम् आफैले गर्नुमा आकाश पातालको फरक हु न्छ । बेला मौकामा भित्र बाहिर गर्दा अन्य देशका एयरपोर्टमा भएका सुविधा र व्यवहारको अनभु वले होला मलाई मेरै देशको एयरपोर्टको बारेमा धेरै पीर लाग्छ र मसँग धेरै गुनासाहरू आउँछन् । म इमिग्रेसन नजिक पुगिसकेको हुन्छु । यसपटक धेरै जहाज आएका थिए क्यारे मलेसिया,कतार र ब्रुनाइ एकैसाथ, त्यहाँ धेरै मान्छेहरूको हलचल थियो । सधै इमि ग्रेसनको पासपोर्ट चके गर्ने ठाउँमा झण्डै उमरे गइसकेका बूढो कर्मचारीहरू आफूखुसी लुगा लगाएर बसेका हुन्थे । उनीहरूको लुगा गोठाला जाँदाको भन्दा खासै फरक हुदैनथ्यो तर यसपटक ढाका टोपी लगाएको कर्मचारीको डेस्कअगाडि पुग्छु । पासपोर्ट हेर्न माग्यो, झिकेर दिएँ । उसले राम्ररी नियालेर हेर्यो र सोध्यो कहिले फर्कने ? मैले भने- एक हप्ता पछाडि । धेरैपटक आउँदाजाँदा धेरैपर्खनु पर्ने दुखले गर्दा किन यस्तो यहाँ हु न्छ भनरे धेरै जिज्ञासा हुनु स्वाभाविकै थियो । मलाई लाग्यो सर्वप्रथम इमिग्रेसनका कर्मचारीहरूलाई अन्य मुलुकमा कसरी छिटोछरितो राम्रो र सन्तुलित काम गरिन्छ - त्यस प्रकारको ज्ञान छैन उनीहरूलाई । दोस्रो काठमाडौको इमि ग्रेसनमा प्रायः बूढा कर्मचारी देखिन्छन् । त्यसमा थप काठमाडौ अन्तरार्ष्ट्रिय एयरपोर्ट भवन अत्यन्तै लाजलाग्दो छ ।विचरा बूढो भइसकेका कर्मचारी, त्यसमाथि पासपोर्ट चेक गर्ने ठाउँमा पर्याप्त उज्यालो बत्ती नहुँदा आँखा तन्काइतन्काइ पासपोर्ट हेरेको क्षण अझ आलै छ र मैले यसपटक मेरो अगाडिको भलादमी कर्मचारीलाई सोधे तपाइहरूलाई उज्यालो पुग्दो छ - उसले हातले देखाउँदै भन्यो- यी यो सानो लाइट भर्खरै जोडेको छ, त्यसैले अहिले खासै समस्या छैन । ती साना लाइटहरू भित्रपट्टी राखिएका रहेछन् । बाहिर केही ठाउँको यात्रापछि काठमाडौ त्रिभुवन विमानस्थलमा आइपु ग्दा साँच्चै नै घरबाट गोठ पुगे झैं लाग्छ । विमानस्थल वरिपरिको रुग्ण घरहरूले झनै बस्तीविहीन ठाउँझै लाग्छ । राजधानी काठमाडौ सहर संसारको सबैभन्दा अनियन्त्रित, अस्तव्यस्त र पुरानो सहरझै लाग्छ, जस्तो कि त्यो बेलाको सहर जुनबेला पर्याप्त स्रोत साधन र यातायातको विकास भएको थिएन । विमानस्थलबाहिर निस्कदा ट्याक्सी ड्राइभर, होटेल एजे न्ट र भारी बोकिदिने निहुँमा पैसा माग्नेहरूको भीड र व्यवहार देख्दा हामी नेपाली सभ्य भइसकेका छैनौ कि जस्तो भान हु न्छ ।अझ भनौ एउटा सभ्य समाजका मानिसहरूसँग अनुहार देखाउन पनि लाज लाग्छ । आज यो लेख तयार गर्नुभ न्दा केही क्षणअघि थाइल्यान्डको ब्याङ्कक एयर पोर्टमा केही दिनअघि जापान गएर फर्कदै गरेका काठमाडौ धापासी निवासी सुदर्शन जो पर्यटकसँग सम्बन्धितका अनुसार काठमाडौमा विदेशीलाई सपिङ गर्न लग्यो भने ६ सयको सामान २ सयतिर दिन्छ । हामी नेपालीलाई ८० डलर भनेको लज विदशीलाई १० डलरमा दिन्छन् यो ठीक मैले बुझे भन्दा फरक छ । एयरपोर्टमा पर्यटक लिन आउने दलालहरू एक जना विदेशी होटलमा ल्याएबापत पनि कमिसन लिन्छन् । वास्तविक पर्यटन भित्र्याउन त इमान्दारिता देखाउनु पर्ने हो तर यस्ता ठग प्रवृत्तिले आगामी दिन पर्यटकहरू कति ढुक्कसाथ नेपाल आउलान् सोच्नै पर्ने बेला भएको छ । विमानस्थलबाहिर निस्कनासाथ पर्यटकहरू भारी बो क्ने र ट्याक्सी दलालहरूबाट अति पिरोलिन्छन् । नेपाल टेक्ने बित्तिकै कस्तो अनुभव गर्लान् ती पर्यटकहरूले - तुरुन्त अध्ययन गर्नुपर्ने बडो अनौठो विषय बनेको छ यो कुरा । केही समयअघि म थाइल्यान्डको राजधानी ब्याङ्ककमा साथीसँग घुम्दै थिएँ त्यहाँ पनि किनबेचमा थार बहुत दलाल हुन्छ । मेरो साथीले सातसय पर्ने सामान केही घटाएर किन्न माग्यो तर दोकानेले दिएन । नजिकै हामीले पर्खाइमा राखेको ट्याक्सी ड्राइभरले त्यो हाम्रो दलाली सुन्यो र विदेशीले मेरो देशमा आएरयस्तो दलाली गर्ने भनेर होला उसलाई साहै्र चित्त दुखेछ , हामीलाई अर्को ठाउँ लैजान अस्वीकार गदै नजिकैको ठाउँमा निस्कन आग्रह गर्यो । हामी पाहुनाहरूलाई सत्कार गर्न सिकी नै रहेका छौँ तर आफ्नो देशमा आएर पर्राई मान्छेले अनावश्यक, चाहिँदोभन्दा बढी दलाल गर्न खोजेमा हाम्रो पनि चित्त दुख्नुपर्ने होइन र ? सधै लाचारी र दलाली मात्र बन्नु नहुने हो । मुख्य कुरा अन्य देशका विमानस्थल कसरी चलेका छन् र कसरी चलाउनुपर्छ भन्ने कुराको पर्याप्त जानकारी लिने प्रयास नभएझै देखिन्छ । देशका ठूलाबडा विदेश जाँदा, आउँदा हामी साधारण नागरिकभन्दा फाल्टै सुविधा उनीहरूलाई उपलब्ध हुनुले पनि हामी सर्वसाधारणको इमि ग्रेसन सिस्टम ज्यादै पुरानो तौर तरिकामा चलिरहेको हो कि भन्ने अनुमान गर्न सकिन्छ । अब अन्य देशको बारेमा चर्चा गरौ । बेलायतका नागरिक विश्वको जुनसुकै ठाउँमा पुगेर विमानस्थल आइपुग्दा उनीहरू ब्रिटिस भन्ने थाहा हुने बित्तिकै सजिलै प्रवेश गराइन्छ । लन्डनको हेद्रो एयरपोर्टमा ५ वटा जहाजका यात्रुहरू कागजपत्र चेक सकेर बाहिर निस्कने समयभन्दा बढी नेपालको त्रिभुवन विमानस्थलको इमि ग्रेसनमा एउटा जहाजको यात्रुहरूलाई छिर्न समय लाग्छ । यो कस्तो बिडम्बना ? यो समस्याको बारे कसले कुरा उठाउने ? भन्सार कर्मचारीले एक शब्द भन्ने बित्तिकै घुसको लागि पैसा मागेझै लाग्छ यो कस्तो नियति हो ? अन्य मुलुकका विमानस्थल र जहाजहरूमा शतप्रतिशत भर्खरका युवा-युवती हुन्छन् । उनीहरूसँग जोस जाँगर हुन्छ । आफ्नै छोरी, नातिनी, सानी बहिनीले साथ दिएझै लाग्छ । यो विश्वकै चलनभन्दा फरक पर्दैन तर त्रिभवु न विमानस्थलमा चाहिँ गोठाला गर्दै भन्सार रुँगेजस्तो देखिन्छ । अपाङ्ग, उमेर नाघेका जसले कुनै नयाँ सौन्दर्य दिन सक्दैन, गाँठा परेका रोगी कर्मचारी देखिन्छन् । नत उनीहरूसँग बोल्ने कला छ, नत उनीहरूको निश्चित पोसाक छ । मैले अपाङ्ग,बूढापाकाको अपमान गर्न खोजेको होइन । अन्य देशको विमानस्थलसँग दाँज्नमात्र खोजेको हुँ र साँच्चै भन्नुपर्दा वहाँहरूलाई अन्यत्रै सम्मानित ठाउँ दिनुपर्छ भन्ने आग्रह पनि हो । यसपटक काठमाडौबाट थाइल्यान्डसम्म ९ वर्षपछि रोयल नेपाल एयरलाइन्समा (हाल नेपाल एयरलाइन्स) चढ्ने मौका मिल्यो । केही महिनाअघि रोयल नेपाल एयरलाइन्सले अर्कोअर्को जहाज किनेको भन्ने सुनेको थिएँ । सायद त्यही जहाजमा पो परे कि भनरे कौतुहल थियो । एयर होस्टेज दिज्यूहरू ३/४ जना हुनुहुन्थ्यो । अरू एयरलाइन्समा बहिनीहरू हु न्छन् । मैले ठूलै मौका रुङेर एउटी दिदीलाई सोधे यो भर्खरै किनेको जहाज हो ? "नयाँ जहाज किनेकै छैन" उनले भनिन् । साँच्चै नै जहाज पहाडतिर चल्ने यात्रुबाहन पुरानो बसझै थियो ।जहाजको सुविधा पनि पहाडको बसझै लाग्यो फरक कन्डक्टरचाहिँ दिज्यूहरू हुनुहुन्थ्यो । कुन्नि किन हो नेपाल एयरलाइन्सले नयाँ जहाज किन्यो भन्ने समाचार सुन्दा म आफैले केही पाएँजस्तै असाध्य खुसी लागेको थियो । सायद त्यो खुसी देशको प्रगतिमा एक नागरिकमा आएको हर्षतरङ्गीत र सञ्चारित भएको हुनुपर्छ तर दिज्यूको उत्तरले म खक्रकै भएँ । बेजोडको सङ्गीतलाई बुझ्नुपर्छ, मादलको तालमा नाच्नुपर्छ । हामी देशविदेशको विकास र परिवर्तनको प्रभावबाट टाढा रहन सक्दैनौ । त्यसैले नेपालको एक मात्र त्रिभुवन अन्तरार्ष्ट्रिय विमानस्थलको संरचना र आमूल परिवर्तनको लागि सोच्न ढिला गर्नु हु न्न । यदि तुरुन्त संरचना नै बदल्न नसके पनि पाहुना आएको दिन सापटी मागेरै भए पनि जाउलो ख्वाउने चलन अरू देशहरूमा पनि लोकप्रिय छँदैछ त्यस्तो चलनलाई मात्र हामीले व्यवहारमा ल्याउनसके विदेशीले छिछि ! भन्ने मौका कम पाउने छन् । दसैतिहार आएको बेला बाटो खनिएन, घरमा चुन, कमेरो छ्यापिएन, पोतिएन भने चार्डपर्वको माहौलमा कति बेरमाइलो लाग्छ, हो त्यस्तै विकट तर अति सुन्दर हाम्रो देशमा घुम्न आउने पर्यटकहरूलाई लागि रहेको हनु सक्छ । यदि यतिविघ्न ठूलो परिवर्तन गर्न सक्दैनौ भने अन्य देशहरूमा झै एकभन्दा बढी अन्तरार्ष्ट्रिय विमानस्थल बनाउने सोचमा लागे परिवर्तित समय सापेक्ष थोरै भए पनि सान्दर्भिक बन्दछ ।

१६ नोभेम्बर २००४

ब्याङ्कक, थाइल्यान्ड

देश बोक्नुको पीडा निबन्धसंग्रशबाट