लिम्बुवानमा माओवादी पराजित

रविन गिरी
धरान, ६ बैशाखः जातीयताको आधारमा छुट्टै स्वायत्त राज्यका रुपमा नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीले-माओवादी) प्रस्ताव गरेको लिम्बुवान क्षेंत्रका अधिकांश स्थानमा माओवादी स्वयंले पराजय ब्योहोरेको छ । माओवादीद्धारा पारित लिम्बुवान क्षेंत्रमा पूर्वी पहाडका छ जिल्ला समेटिएका छन । जसमा इलाम,पाचथर,ताप्लेजुग,संखुवासभा,तेह्रथुम र धनकुटा पर्दछन । ती जिल्लाका कुल १२ निर्वाचन क्षेंत्रमध्ये धनकुटाका दुई र संखुवासभाका एक गरी तीन निर्वाचन क्षेंत्रमा मात्र सिमित हुन माओवादी हुन बाध्य भएको छ ।लिम्बुवान अलग राज्यका लागि पार्टीभित्रै लामो संघर्ष गरेर लिम्बुवानका नेतृत्व लिएका कतिपय शीर्षस्थ नेताहरु समेत आफ्नै क्षेंत्रको हार शिकार बन्नुभएको छ । जसमा माओवादीद्धारा घोषित लिम्बुवान राष्टि्य मुक्ति मोर्चाका अध्यक्ष श्रीप्रसाद जवेगु र पार्टीका तर्फबाट लिम्बुवान राज्य समितिका ईन्चार्जसमेत रहनुभएका सुरेन्द्र कुमार कार्की-पार्थ)समेत हुनुहुन्छ ।पाँचथर निर्वाचन क्षेंत्र न.१बाट निर्वाचनमा उम्मेदवारी दिनुभएका मोर्चाका अध्यक्ष जवेगु पराजित हुनुभएको थियो । विजयी नेपाली कांग्रेसका पूर्ण कुमार सेर्माको प्रमुख प्रतिस्पर्धी नेकपाका-एमाले) गणेश कुमार काङबाङ बन्नुभएको थियो भने जवेगुले तेस्रो स्थानमै चित्त बुझाउनुपरेको थियो । पाचथरकै क्षेंत्र नं.२ मा भने एमालेका डम्बरसिं सम्बाहाम्फे विजयी बन्नुभएको थियो । यस क्षेंत्रमा पनि नेपाली कांग्रेसका भीष्मराज आङदेम्बे दोस्रो स्थानमा रहनुहुँदा माओवादीका प्रत्यासी अमरसिं थापा तेस्रो स्थानमा रहनुभएको थियो । उता पार्टीमा पूर्वी क्षेंत्रका प्रभावशाली मध्येका एक नेताका रुपमा मानिनुहुने कार्की पनि ताप्लेजुङ क्षेंत्र न.१बाट नेपाली कांग्रेसकै उम्मेदवार सुर्यमान गुरुङसँग पराजय स्वीकार गर्नुपरेको थियो । सोही जिल्लाकै क्षेंत्र न.२मा पनि माओवादी उम्मेदवार एवं विधायक टंक प्रसाद आङबुहाङलाई हराउदै एमालेकै डम्बरध्वज तुम्बाहाम्फे विजयी बन्नुभएको थियो । मोर्चाकै केन्द्रीय सचिवसमेत रहनुभएका हर्क बहादुर लावती-कान्छा) लिम्बुवान क्षेंत्र मानिने इलाम क्षेंत्र न.२ बाट एमालेका सुभासचन्द्र नेम्बाङको निकटतम प्रतिस्पर्धी समेत बन्न सक्नुभएन । लावती प्रतिस्पर्धामा काग्रेसका केशव थापा भन्दा धेरै पछि रहनुभएको थियो । जिल्लाकै क्षेंत्र नं.१ र ३ मा पनि माओवादी उम्मेदवारहरु क्रमशःसुर्य प्रकाश बाला र सरिता राई तेस्रो स्थानमै रहनुपर्‍यो । क्षेंत्र नं १ मा कांग्रेसका बेनुपराज प्रसाईलाई हराउदै एमालेका झलनाथ खनाल विजयी बन्नुभयो भने क्षेंत्र न.३मा कांग्रेसका कुल बहादुर गुरुङले एमालेका धर्म प्रसाल उप्रेतीलाई पराजित गर्नुभएको थियो । तेह्रथुममा कांग्रेसका तुलसी सुब्बाले एमालेको भवानी खापुङलाई करिब चार हजार मत अन्तरले हराउदा माओवादीका नरबहादुर लिम्बू भने नौ हजार मतले तेस्रो स्थानमा हुनुहुन्थ्यो । संखुवासभामा भने दुई मध्ये माओवादी र एमालेले एक,एक स्थान बाडेका थिए । क्षेत्र नं.१मा माओवादीका पूर्ण प्रसाद राईले एमालेका कवानसेन राईलाई हराउनुभएको थियो भने क्षेत्र नं.२ मा राजेन्द्र कुमार किरातीलाई एमालेका डम्बरबहादुर खडकाले पराजय चखाउनुभएको थियो । लिम्बुवान प्रस्ताव जिल्ला मध्ये धनकुटामा भने माओवादीले शानदार विजय हासिल गरेको थियो । धनकुटाका क्षेंत्र न.१मा माओवादीका हेमराज भण्डारीले एमालेका पूर्व सांसद रकम चेम्जोङलाई स्तब्ध पार्नुभएको थियो । पूर्व प्रधानमन्त्री सुर्य बहादुर थापाले उम्मेदवारी दिनुभएको क्षेत्र नं.२मा पनि एमालेका धर्मराज पौडेललाई थोरै मतले हराउदै माओवादीका हरिराज लिम्बू विजयी बन्नुभएको थियो । मोर्चाका महासचिव मुक्सामहाङ मेन्याङबोले लिम्बुवान क्षेंत्रमा पार्टीका नेताहरुको पराजयको कुनै ठूलो कारण नभएको बताउनुभयो । हुनसक्छ हामी शहरमा केन्दि्रत हुँदा आफ्नै ठाउँमा राम्रो प्रचार गर्न सकेनौ,उहाँले भन्नुभयो । शीर्ष नेताको पराजयका कारण पनि लिम्बुवान प्राप्तिमा भने कुनै शंका नलिन उहाँको आग्रह थियो । लिम्बुवानको राजनीतिःईतिहास,वर्तमान र दस्तावेज नामक पुस्तकका लेखक भवानी बरालले भने गएको भदौमा मात्र माओवादीले किराती राज्यबाट लिम्बुवानलाई छुट्याएको जसका कारण पर्याप्त प्रचारकै कमीले उनीहरु पराजय भएको हुनसक्ने बताउनुभयो । ऐतिहासिकताको आधारमा लिम्बुवान कतिपय जिल्लाहरुलाई कोचिला प्रदेश बनाईनु अनि लिम्बू र किरातकै सीमामा समेत अस्पटता भएकाले पनि जनताको यस्तो प्रतिक्रिया आएको हुनुपर्छ,बराल विश्लेषण थियो ।