किरात धर्म मेरो विचार

ललित आङबुहाङ (लिम्बु)
जिवन र जगतको विषयमा विश्लेषणात्मक सोचाई राख्ने प्रमुख आधार मध्ये अध्यात्मिक माध्यम एक प्रमुख माध्यम हो भन्नमा २ मत नहोला । हुन त आजको २१ औ शताव्दीमा आएर धर्म भनेको केवल आस्था एवं विश्वासको मार्ग हो भन्ने गर्दछन तथापी धर्मलाई यति शव्दहरुले मात्र परिभाषित गरेमा केवल लंगडो सावित हुने छ । जब हाम्रो अन्तर चक्षुले गहिरीएर दृष्ट्रिगत गछौ तव प्रश्न गर्नु पर्ने हुन्छकी यो विश्व ब्रमाण्डकेा सृष्टिकर्त्ता रक्षाकर्त्ता होला ? विज्ञानले सवै थोक वनाउदै छ भने प्रकृतिलाई हाक्ने यन्त्र चाँही कहाँ होला ? वैज्ञानिक युग भनिन्छ । विज्ञान कहाँबाट विकाश हुन गयो होला ? यो पृथ्वीमा रहेको अरवौ खरवौ प्राणीहरुको सोच,आचारण,भविस्य,व्यावहार प्रत्येक सवैमा फरक फरक किन भएको होला ?आदी अनगिन्ती प्रश्नहरु उठान हुने गदर्छ । यि प्रश्नहरुको सहि उत्तर खाज्दै जाने हो भने हामी भन्न सक्छौ की यो ब्रमाण्डको मालिक एकै हुन । हामीले (किरात भाषामा) तागेरानिंवाभुमाङ वा माङ भन्छौ भने कसैले इश्वर,भगवान,गड,अल्लाह,आदी भन्ने गर्दछन । उनै सृष्टिकर्त्ता समयको अन्तरालमा सृष्टिको कान्छो सन्तान (मानव)को रुपमा,कसैको छोराको रुपमा,कसैको बाबुको रुपमा,कसैको पतिको रुपमा कोही ब्रम्हचारी त कोही संसारीक जिवनमा जिएर गए । तापनि उहाँहरुले बोलेका कुराहरु जिवित नै छन । संसारको कुनै पनि भागमा जव अज्ञानता र पापहरुले भरिन्छ तव सो ठाउँमा वसेावास गर्नै मानव जातिको कुल वंशमा माध्र सयम ज्ञानको ज्योति लिएर पाप संधार गर्न मानव खोक्रोमा ज्ञानी,बिर पराक्रमी मानिस भई जन्म लिनु हुन्छ । जस्तै,राम,कृष्ण,यशु,सावायेहाङ,लेप्मुहाङ,कान्देडहाङ,मावोहाङ,श्रीजङ्गा,फाल्गुनन्द,र वर्तमान अडसिमाङ आत्मानन्द लिङदेन । वास्तविककर्त्ता हेर्ने हो भने व्यक्ति,परिवार,जाति,संम्प्रदायमा टुङगिने गर्दछ । तर्सथ कुनै पनि धर्मले विश्व शान्ति तथा मानबताको विस्तृत ब्याख्या गर्नै क्रममा मौलिक पहिचानलाई सर्वोपरि ठानेको हुन्छ । र त्यही मौलिकतालाई उजागर गर्नै क्रममा त्यो धर्मको दर्शन निमार्ण भएको हुन्छ । जहाँ त्यस जाती एवं संम्प्रदायलाई चिनाउने संस्कार संस्कृति,भाषा,लिपि,मात्र जिवित नभई सिगो मानवत नै वाँचेको हुन्छ । यदि सवैले सत्य स्वीकार्ने हो भने इश्वर (माङ) एक छन ।इश्वरको लागि कनै भेदभाव छैन,कुनै साँध सिमाना छैन,कुनै जात भात छैन । तर सत्य पत्तन भए पछि सवै धर्म सम्प्रादयमा स्वार्थ,आडम्वर,ढोग,अहंकार,आदी जस्ता असत्यहरु कुनै न कुनै रुपमा केहि न केहि रुपमा देखा परेको छ र पर्ने क्रम वढदो छ भन्नुमा अत्युक्त्ति नहोला । धर्म त सधै सत्य,पवित्र छ न्याय प्रिय छ । तर मानिसले धर्मको आडमा आङ्खनो इच्छा,लोभ,वास्ना,अहंकार,स्वार्थको परि पुर्ति गर्न शुरु गरेको देखिन्छ । मान्छेले जन्माएको सामाजिक विकृतीहरुलाई अन्त्य गर्न चाहने क्रान्त्रिकारी छ । धर्मले अन्याय,अत्याचारको विरोध गर्ने न्यायकारी मान्छेको जन्म दिएको छ । यसमा कोही धनि,गरिव,सानो,ठुलो,जातपातको भेदभावलाई हटाउने समानताको पक्षपाती छ । सधै साँचो सत्य सहि कुरालाई मान्यता प्रदान गर्ने वैज्ञानिक छ । सत्य भन्नु नै विज्ञान हो किनकी विज्ञान भन्नु नै जाँचेर,निरिक्षण गरेर प्रयोग गरेर सत्यता सावित गर्नु हो । विज्ञान र धर्म एक अर्कामा परि पुरक हुन । त्यसैले हामी भन्ने गछौ ध्यान विना ज्ञान र ज्ञान विनाको विज्ञान हुन सम्भव छैन ।किरात धर्मलाई विगत दिनहरुमा नयाँ धर्मको रुपमा बूझिन्थ्यो,बूझाइन्थ्यो तर शताब्दीयौ देखि जति बेला आज जस्तो लिम्वु, राई,मगर,गुरुङ,सुनवार,धिमाल इत्यादी भने झै वेगल जात र वेगल थर थिएन त्यस वेला नै अस्तित्वमा रहेको यो धर्मको नामाकरण (न्वारान) भने महिगुम अडसिमाध्र फाल्गनन्द लिध्रदेन ज्यूले भविस्यवाणी गर्नू भए झै वर्तमान धर्म गुरु आत्मानन्द लिध्रदेन ज्यूबाट नामाकरण हुन पुगेको हो । किरात धर्म (किराती हुँ)भनेर दावी गर्ने सम्पूर्ण जातको परिवेशमा हर्केको यो किरात धर्म कूनै जाति विशेष,पन्थ विशेषमा मात्र आवद्ध छैन किनकी यो आफैमा विविध संस्कार,सस्कृति,भाषा,लिपी,भएको एक छुट्टै दर्शन भएको धर्म हो । हून सक्ला यसमा कूनै जाती बिशेषको जस्को विविध पक्षमा बहूल्यता होला तर त्यो नै सर्वोपरि र पुर्णता ठान्नू हुदैन ।ओत तागेरानिङवाभमाङ (इश्वर)लाई पुज्ने,मनाउने,भावना पोख्ने एवं माग राख्ने इत्यादी क्रममा किरातीहरुको जातिय भिन्नता अनुसार देश,काल,परिस्थिती अनुसार मौलिकता ठानी संस्कार,संस्कृती,एवं भाषा,लिपीलाई मुख्य नजर राख्दै जे जसरी सेवा गरे पनि त्यो किरात धर्म नै हो । कर्म काण्डमा विविध कारणले परिबर्तन आउन सक्छ । तर दर्शन अपरिर्वतनिय रुपमा रहि रहेको हुन्छ । त्यसैले बर्तमान किरात धर्मले अगाडी ल्याउन चाहेको वास्तविक पक्ष के हो ? सत्य पक्ष के हो ? के कुरालाई अगाडी ल्याउन खोजिएको छ । के को लागि जुटाउन खोजिएको हो ? यस धर्म भित्रको साक्षात पक्षहरु के हुन आदि इत्यादी खोतल्न गहिरिएर लाग्नु पर्ने दिन आई सकेको छ । वर्तमान अवस्थामा किरात धर्म भित्रका कर्म काण्डिय पक्षमा वादविवाद गर्न,तर्क वितर्क गर्नु भन्दा किरात धर्म दर्शन वारे चिन्तन मनन गर्नु, यसलाई युग युगान्तरसम्म बचाउदै र्सवत्र मानव उपयोगी कार्यमा लाग्नु आजको आवश्यकता हो । सायद यसैमा किरातहरुको भलाई हुने छ अस्तित्व बाँची रहने छ । र बुद्धिमानी पनि ठहर्ने छ । साथै किरात भएर किराती हुनुमा गर्व गर्न सकिने छ । कुनै पनि धर्मको जड भनेको दर्शन पक्ष नै मुल पक्ष हो । धर्म र दर्शन विच कटु सत्य सम्वन्ध रहि रहेको हुन्छ । अर्को तर्फविर्सनै नहुने सवल पक्ष भनेको दर्शन दाता अर्को अभिन्न पक्ष हो । किरात धर्म भित्र पनि दार्शनिक पक्ष भनु या त दर्शन दाता । उहाँहरुको विषयमा कलम चलाउदा केवल शुरु मात्र हुन्छ अन्त्य हुन गाह्रो वा धरै समय लाग्छ अत : सेकेन्ड,मिनेट,घण्टा,संक्षेपमा कुरालाई पुरा गर्न मात्र होइन पारदर्शक बनाउन दर्शनदाताहरुको उल्लेख गर्नु पर्ने हुन्छ । इतिहासको पानामा सुनौलो अक्षरले अंकित भएको किरात सभ्यता,किरात शाशन,किरात राज्य,किरात भूमि, १६ सय वर्षभन्दा बढि शाशन गरि वर्तमानमा छिन्न भिन्न अवस्थामा रहेको किरातीहरुको किरात धर्म मानव सृष्टीको शुरुवातसगै शाशन र शाशकको थिचाई,मिचाई,र किचाईमा परेता पनि “सत्य कहिल्यै मर्दैन” भने झै आजको घडिसम्म सत्यलाई बचाउने क्रममा हाम्रो किरात मुन्धुममा दर्शन दाताहरु क्रमशः सावायेहाङ,सोधुगेन लेप्मुहाङ,कान्देनहाङ,मावोहाङ,श्रीजङ्गा,फाल्गुनन्द र वर्तमानमा आडसिमाङ आत्मनन्द लिङदेन हुनु हुन्छ ।
ओत तागेरानिङवाभुमाङङे सेवारो ।