लिम्वुवानको इतिहास मेट्न खोज्नेलाई इतिहासले माफ गर्दैन

दिल पालुङवा लिम्वु
जति जति संविधान सभाले संघीय राज्यहरुको खाका कोर्ने समय आउदैछ उति उति लिम्वुवान माथि गिद्धे नजर लगाउनेहरुको कार्य तिव्र भैरहेको छ । यो क्रमलाई अध्ययन गर्दा शुरुमा माओवादी देखापर्यो किरात राज्यको अवधारणा ल्याएर । त्यसपछि लिम्वुवान ल्याउन माओवादीभित्रका लिम्वुवानवादीहरु सफल भएतापनि लिम्वुवानभित्र कोचिला हालियो । यो पनि लिम्वुवान नहोस भनेर हो । यसमा माओवादीका लिम्वुवानवादीहरु वाहुनवादी केन्द्रीय कमीटीको कारण पूर्ण रुपमा सफल नभएको स्पस्ट देखिन्छ । त्यसपछि एमाले आयो लिम्वुवानलाई तमोर र कोच या विराट राज्य हुनुपर्छ भन्दै । यसमा पनि त्यहाभित्रका लिम्वुवानवादीहरु सफल भएनन् । पछिल्लो कालमा जातिय संस्था किरात रार्इ यायोख्खा आईपुग्यो पून किरात राज्य हुनुपर्छ भन्दै । यो एउटा जातिले अरुमाथि हैकम लाद्ने हिसावले अव्यवहारिक र अराजक ढंगले वाहुनवादीकै सिंढी चढेर आएको छ । यसरी विचार गर्दा लिम्वुवानलाई किन यीनीहरु जवर्जस्ती चरणवद्ध आक्रमण गर्दै अन्य राज्यमा रहनुपर्ने वाध्यता देखाउछन् । के यीनीहरु वाहुनवादी सामन्ती संस्कारवाट अझै माथि उठ्न सकेका छैनन् । यी सवैलाई थाहा छ कि लिम्वुवान हुनुपर्छ र हुनसक्छ र लिम्वुवान राज्य भनेको लिम्वुवानको विरासत हो, यो क्रम इतिहासदेखिको निरन्तरता हो भनेर । तर यसरी जान्दा जान्दै पनि लिम्वुवानको इतिहास किन मेट्न खोजिदैछ ? किन लिम्वुवानको भावना कुल्चिईदैछ ? साच्चै भन्ने हो काठमाण्डौको इतिहास जे भएपनि इतिहासको अन्य कालखण्डवाट छुट्टै इतिहास स्थापित भैसकेको लिम्वुहरुलाई / लिम्वुवानवासीलाई किरात भनेको के हो थाहा छैन । यीनीहरुले फिल्डमा गएर सोधुन् ? तिमीहरु किरात चाहन्छौ कि लिम्वुवान भनेर । के जवाफ आउछ । त्यसपछि समग्रमा किरातको कुरा गर्न सकिन्छ । त्यस्तै यी सवैलाई थाहानै छ कि लिम्वुवानको लागि लिम्वुजन्य संगठनहरु लडेर अन्तरिम सरकारसंग लिम्वुवान राज्य ऐतिहासिक आधारमा हुनेछ भनेर सम्भौता भएको । अनि के को वाह्र हातको कुरा ? कुरा सोचनीय छ । तर यीनीहरुले जतिसुकै प्रोपगण्डा छाएपनि, अनर्गल प्रसार गरेपनि लिम्वुवान आप्नो इतिहास विगार्न दिदैन । आफ्नो अस्तित्व भेटन दिदैन । लिम्वुवान यस्ता कुराहरुको शक्त विरोध गर्दछ । सत्यको सधै विजय हुन्छ । लिम्वुवान यो कुरामा पूर्ण विश्वास पनि गर्दछ । लिम्वुवानले हिजो देखि यो कुरालाई मनन गर्दै आएको छ । लिम्वुहरुलाई सिक्किमको भोटे राजाले धोका दिएकोले लिम्वुसंग खाएको कसम तोडिएकोले उसको राज्य उडेको थियो । नेपालमा पनि लिम्वुहरुलाई उनीहरुको अधिकार, जग्गाजमिन खोसेमासे मेरो राज्य मानी पुजी ल्याएको देवीदेवताले भंग गरोस भन्ने पृथ्वीनारायणको कसम उनका सन्ततीले तोडेकोले आज आएर राजतन्त्र हट्नु परेको यथार्थता छ । त्यस्तै अझै पनि लिम्वुवानको वारेमा विखण्डनकारी तत्वहरु सक्रीय छन् । उनीहरुको हालत पनि सकारात्मक अवश्य हुदैन । यो कुरा समयलेनै वताउनेछ । अर्थात यस्ताहरुलाई इतिहासले कदापी माफ गर्नेवाला छैन ।
लिम्वुवानको समस्या यस्तो हालतमा आएपछि आफ्नो अस्तित्व रक्षाको लागि सम्पूर्ण लिम्वु तथा लिम्वुवानवासीहरु सजक र सचेत भएर लाग्नु पर्दछ । यो वेला सवैजनाले विभिन्न पार्टीगत विचारभन्दा माथि उठेर कार्य गर्नुपर्दछ । यदि विभिन्न पार्टीका नेता कार्यकर्ताहरु लिम्वुवान दिलदेखि चाहनुहुन्छ भने पार्टी विद्रोह गरेर लिम्वुवानको खातिर आउन सक्नुपर्छ । किनकी समय चिप्लेर गएपछि पछुताउनु सिवाय केही हुदैन । तपाईहरुको पनि पूर्खा हुन् येहाङ, सेत्छेरे सेनेहाङ, यलम्वर, दश लिम्वु आदि-उनीहरुको विरासत थाम्नै पर्छ । सेवारो ।