जसको राज सदनदेखि सडकसम्म चल्यो

बालमुकुन्द

सन् १९८० को दशक थियो, कोकिन तस्कर पाब्लो स्कोबारले के मात्र गरेनन् । उनले आफ्नै सेना बनाए, संगठन बनाए, अत्याधुनिक हतियार मात्र होइन, विमान र जहाजसमेत खरिदे । र, कोलम्बिया र अमेरिकामा उनले एकछत्र तस्करी गरे । अमेरिकालाई समेत हल्लाएका स्कोबार भेट्न अमेरिकाको डेल्टा फोर्स, नाभिसिल, सिआइए, एफबिआई, डिइए, डेथ स्क्वाडको सहयोगका साथै भाडाका हत्यारा र सैनिकको बलमा पनि कोलम्बियाली सरकारले निकै संघर्ष गर्नुपर्‍यो । संगठित रूपमा लागू औषधको तस्कर गर्ने इतिहासकै सर्वाधिक खतरनाक पात्र हुन् पाब्लो इमिलिओ स्कोबार गाभिरिया । कोलम्बियाको सामान्य परिवारमा जन्मेका स्कोबार विश्वको शक्तिराष्ट्र अमेरिकाको समेत टाउको दुखाइ बन्नुको प्रमुख कारण थियो- कोकिनको व्यापार ।८० को दशकमा विश्वका अधिकांश मुलुकमा स्कोबारले उत्पादन गरेको लागूऔषधको खपत हुन्थ्यो । त्यतिवेला विश्वमा खपत हुने कोकिनको ८० प्रतिशत कोलम्बियाको उत्पादन हुने अनुमान त्यतिवेलाका अधिकारीहरूको थियो । साधारण कार चोरका रूपमा आपराधिक क्षेत्रमा प्रवेश गरेका स्कोबारले गैरकानुनी र लागूऔषध तस्करीकै बलमा आफ्नो साम्राज्य खडा गरेका थिए । मनग्य धन र बलका कारण कोलम्बियाली अधिकारी स्कोबारसँग तर्सन्थे । त्यसैले अमेरिकाले दबाब नदिएसम्म कोलम्बियाली सरकारले स्कोबारलाई छोडेन ।जुनसुकै हालतमा आफ्नो काम भजाउन उनको एकैमात्र सिद्धान्त थियो- 'प्लाटा ओ प्लोमो' । (स्पेनीमा यसको अर्थ हुन्छ- घुस स्वीकार गर वा मर्न तयार होऊ ) । उनको दादागिरी यतिसम्म थियो कि, यदि कुनै अधिकारीले स्कोबारको घुस अस्वीकार गर्‍यो र काम गरिदिएन भने हत्या गरिन्थ्यो । स्कोबारले त्यसवेला ३० न्यायाधीश, एक हजार प्रहरी र हजारौं मानिसको हत्या गरेका थिए ।पैसा र सैनिक शक्तिको बलमा कोलम्बियामा विशाल साम्राज्य खडा गरेका स्कोबारलाई र्फबस म्यागजिनले विश्वको धनी व्यक्तिको सातौं नम्बरमा समेत राखेको थियो एकपटक । १९८९ मा तस्करीको दुनियाँको अत्यन्त उचाइमा पुग्दा उनीसँग रहेको कुल सम्पत्ति २५ खरब अमेरिकी डलर थियो । उनको संगठनले औसत वाषिर्क ३० खर्ब अमेरिकी डलरको लागूऔषध तस्कर गर्ने अनुमान थियो त्यतिवेला । त्यतिवेला नै हो विश्वमा खपत हुनेमध्ये उनको संगठनले उत्पादन गरेको कोकिनले ८० प्रतिशत स्थान ओगटेको । सन् १९४९ मा कोलम्बियाको रिओनेग्रो, एन्टिओक्विमा जन्मेका थिए उनी । स्कोबार दुई वर्षको हुँदा उनको परिवार मेडलिन सहरमा बसाइँ सरेको थियो । सोही सहरबाट आपराधिक जीवन सुरु गरेका स्कोबारले त्यसैलाई कोकिन व्यापारको केन्द्रसमेत बनाए । मेडलिनलाई नै केन्द्र बनाएका कारण उनको संगठनात्मक तस्करी कारोबारलाई 'मेडलिन कार्टेल'का रूपमा पनि चिनिन्छ । मेडलिन सडकमा कार चोरेर पैसा 'बनाउन' सुरु गरेका स्कोबारले क्रिस्चियनका लागि अनिवार्य चिहानको ढुंगासमेत चोरेर छिमेकी गाउँमा बेच्ने गर्थे । किशोरावस्थादेखि नै सडकमा लुटपाट, प्रतिबन्धित सिगरेटको तस्करी अनि नक्कली चिठ्ठा बिक्री गरेर पैसा कमाउने धन्दा अपनाएका थिए उनले । कोलम्बिया वा मेडलिनको हिंसात्मक पृष्ठभूमिले पनि उनको मनोविज्ञान आपराधिक बनाउन मद्दत गर्‍यो । तर, १९६० को सुरुवातसँगै पाब्लोको जीवनमा आमूल परिवर्तन भयो । संयुक्त राज्य अमेरिकामा कोकिनको माग अत्याधिक भएको वेला त्यसकै ओसारपसारमा लागे उनी ।

उनको 'मेडलिन कार्टेल'को सुरुवात भने त्यही सहरका चर्चित 'कोकिन डिलर' फाबियो रेस्त्रेपोको हत्याबाट भयो । रेस्त्रेपोको हत्यापछि आपराधिकजगत्मा स्कोबारको कुख्याति चुलिएको थियो । हत्याअघि रेस्त्रेपोबाटै उनले १४ किलो कोकिन किनेका थिए । हत्यापछि रेस्त्रेपोका मानिसलाई आफ्नो काममा प्रयोग गर्न थालेका थिए स्कोबारले । कोकिन तस्करी गरिरहेकै अवस्थामा उनी कोलम्बियन लिबरल पार्टीको प्रतिनिधिका रूपमा १९८२ मा कोलम्बियाली कंगे्रसमा निर्वाचित भएका थिए । पैसा र पहुँचको बलमा उनले राजनीति गर्नसमेत भ्याएका थिए । हुन त त्यसअघि, १९७६ मा उनी पहिलोपटक भारी मात्रामा लागूऔषधका साथ भेटिएका थिए । कोलम्बियाबाट इक्वेडरतर्फ लागूऔषध पठाएर मेडलिन फर्कंदै गर्दा स्कोबार र उनका केही मानिस पक्राउमा परेका थिए (मे १९७६मा) । गिरफ्तारमा खटिएका अधिकारीले उनीबाट नौ पाउन्ड कोकिन भेटेका थिए । जब मुद्दा चलाउन सुरु गरियो, उनले मेडलिनका न्यायाधीशलाई घुस दिने प्रयास गरे, जुन असफल भयो । दुई वर्षको कानुनी प्रक्रियापछि स्कोबारले आफूलाई गिरफ्तार गर्ने दुई अधिकारीको हत्या गरे । सोलगतै सो मुद्दा खारेज भएको थियो । त्यसपछि नै उनले कोलम्बियन सरकारी अधिकारीसँगको 'डिल' 'प्लाटा ओ प्लोमो' सिद्धान्तअनुसार गर्न थालेका थिए । त्यसपछि १९८० मा पक्राउ ३९ पाउन्ड कोकिनका साथ गिरफ्तारीमा परेपछि स्कोबारको अन्तर्राष्ट्रिय कुख्याति चुलियो । त्यतिवेला संयुक्त राज्य अमेरिका, मेक्सिको पुयर्तो रिको र डोमिनिक रिपब्लिकामा जाने ८० प्रतिशत जहाज ढुवानी 'मेडलिन कार्टेल'को नियन्त्रणमा रहेको बताइन्छ । साथै, कोकिन तस्करीका लागि उनले रिमोटबाट चल्ने पानीजहाज, विमानसमेत किनेका थिए ।पेरु र बोलिभियाबाट कोका (कोकिनको अपरिस्कृत रूप) लाई कोलम्बियामा परिस्कृत गरी (कोकिनमा परिणत) गर्थे । जुन कोकिन विश्वकै दुव्र्यसनीमाझ 'गुणस्तरीय' रूपमा परिचित थियो । उनको उत्पादनको बजार विशेषतः अमेरिकी महादेशका धेरै मुलुकलगायत एसियाली मुलुकसमेत थिए । संसारलाई नै लागूऔषधको नियन्त्रणमा राख्न खोज्ने स्कोबार घुस र हत्याको बलमा कोलम्बियाका सरकारी अधिकारी, जज र अन्य राजनीतिज्ञलाई नियन्त्रणमा राख्थे । उनको प्रस्ताव नमान्ने कैयौंको हत्या आफ्नै हातबाट गरे उनले ।कोलम्बियाको तीन राष्ट्रपतीय उम्मेदरवारको हत्यामा समेत उनको नाम जोडिएको छ । यसका साथै, १९८९ मा एक हवाईज जहाज र बोगोटा सेक्युरिटी भवनलाई बम विस्फोटबाट उडाएका थिए उनले । त्यसअघि कोलम्बियाली सर्वोच्च अदालतमा आक्रमण गरेको घटनाको दोषी पनि स्कोबारलाई नै मानिन्छ । यद्यपि, १९ अपि्रल १९८५ मा अदालतमा भएको सो आक्रमण वाम गुरिल्लाले गरेको मान्नेहरू पनि छन् । अदालतका आधाभन्दा बढी न्यायाधीशको हत्या भएको सो काण्ड 'एम-१९'का रूपमा चर्चित छ । मेडलिन कार्टेलको प्रतिद्वन्द्वी काली कार्टेललाई समेत पाब्लोले पटक्कै टिक्न दिएनन् ।उनको अवसानको सुरुवात अमेरिकी सरकारले कोलम्बियन सरकारलाई दबाब दिन थालेपछि सुरु भएको हो । त्यसपछि (१९९० पछि) स्कोबारको जीवनमा नाटकीय परिवर्तन आयो । कोलम्बियन सरकाले अमेरिकालाई सुम्पने डर तथा तस्करी धरासयी बनाउने निरन्तर प्रयास भएपछि स्कोबार आक्रमक रूपमा प्रस्तुत भएका थिए । उनी जोकसैलाई अपहरण गर्थे, अनि सुपुर्दगीको समर्थन गर्नेको हत्या गर्थे । पछि अमेरिकालाई नसुम्पने सर्तमा उनले कोलम्बियन सरकारसँग सम्झौता गरे । उनलाई कोलम्बियामै जेल सजाय दिइयो । जेल पनि व्यक्तिगत रिसोर्टजस्तो थियो । त्यहाँबाटै आफ्नो धन्दालाई कायम राखे उनले । जेलभित्रबाटै सञ्चालन भइरहेको धन्दा रोक्ने उद्देश्यले कोलम्बियन सरकारले उनलाई कडा सुरक्षा भएको जेलमा सार्ने निर्णय गर्‍यो । २२ जुलाई १९९२ स्कोबारलाई सार्ने निर्णय गरिएको थियो । तर, अमेरिकी सरकारलाई बुझाउन लागेको ठान्दै स्कोबार भागे ।स्कोबार भागेपछि उनलाई खोज्नु कोलम्बियन र अमेरिकी अधिकारीका निम्ति ठूलो चुनौती बन्यो । कोलम्बियन सरकारले अमेरिकी डेल्टा फोर्स, नाभी सिल, सिआइए, एफबिआई, डिइए, डेथ स्क्वाड र भाडाका हत्याराहरू साथै कोलम्बियन सैनिक स्कोबारको खोजीमा लागेको थियो । सबै शक्ति लाग्दा पनि १६ महिनासम्म स्कोबार लुक्न सकेका थिए । २ डिसेम्बर १९९३ मा मेडलिनकै एक घरमा लुकिरहेको अवस्थामा स्कोबारलाई भेटिएको थियो । घरको छतैछत भाग्दै प्रहरीसँगको मुठभेडमा उत्रिएपछि उनको मृत्यु गोली लागेर भयो ।

अमेरिका र कोलम्बियन सरकारका निम्ति शत्रु भए पनि मेडलिनका जनताका निम्ति स्कोबार नायक थिए । सम्बन्ध विस्तार गर्न जान्ने स्कोबार कोलम्बियन गरिब जनतालाई पैसा र खाना बाँड्ने गर्थै । उनीहरूका निम्ति घर बनाइदिन्थे । जीवनभर खेलकुदको फ्यान रहेका स्कोबारले फुटबल रंगशालासमेत बनाएका थिए । लिगका निम्ति स्थानीय क्लबलाई समेत उनी प्रायोजन गर्थे । मेडलिनका कैयौं चर्च उनले निर्माण गराएका हुन्, जसका कारण स्थानीय रोमन क्याथोलिक चर्चमा उनी निकै लोकपि्रय थिए । लोकपि्रय रहेकाले कैयौंपटक उनलाई स्थानीयवासीले सरकारी अधिकारीबाट जोगाएका थिए । लोकपि्रय भएकै कारण एकपटक कोलम्बियन संसद्को सदस्यसमेत भए उनी । गरिबको दाताका रूपमा आफूलाई इंग्ल्यान्डको पौराणिक पात्र 'रबिन हुड'सँग तुलना गर्थे उनी ।

नयाँ पत्रिकाबाट