हवाईदेखि ह्वाइट हाउससम्म बाराक हुसेन ओबामा

राजेन्द्र बस्नेत
'मेरो उम्मेदवारी एउटा युगान्तकारी परिवर्तन हुनेछ', यसो भनेर मैदानमा होमिएका ४७ वर्षो 'कालो ठिटो' बाराक हुसेन ओबामा यतिखेर साच्चै विश्वभर उर्लेको वाहवाही र बधाईसाथ इतिहास रच्दै संसारकै शक्तिशाली (अमेरिकी राष्ट्रपतिको) कुर्सीमा पुगेका छन् । ३८९ वर्षघि दासका रूपमा भित्र्याइएका कालाजातिबाट राष्ट्रपति बनेर उनले अमेरिकी इतिहासमा एउटा नया अध्याय लेखेका छन् । ४० वर्षघि हत्या गरिएका रङ्गभेद विरोधी आन्दोलनका प्रणेता मार्टिन लुथर किङले समानताको जुन सपना देखेका थिए, त्यो आज पूरा भएको छ । नाम र जातिका कारण ह्वाइट हाउससम्मको यात्रा अत्यन्तै कठिन हुने जुन अडकलबाजी गरिएको थियो, त्यसलाई चिर्न उनी सफल भएका छन् । उनको जितसँगै विश्व यसकारण पुलकित छ कि अब अमेरिकी नीति र कामकारबाही परिवर्तन हुनेछ । सम्भवतः १६ महिनाभित्र इराकबाट अमेरिकी सैनिक फिर्ता हुनेछन् । इरानसँग वार्ताबाटै समाधान खोज्ने ओबामाको अडान र्सार्वजनिक भइसकेको छ । तर पाकिस्तानमाथि आक्रमणको खतरा भने बढेको छ । पाकिस्तानले स्वीकृति दिए पनि नदिए पनि आक्रमण गरी अलकायदाको शरणक्षेत्र ध्वस्त पार्ने घोषणा उनको छ । इराकबाट फिर्ता सैनिकलाई भने उनले अफ्गानिस्तान पठाउने बताएका छन् । अमेरिकाभित्र मध्यमवर्गीय र आप्रवासी कर छुट दिने उनको एजेन्डाबाट बढी खुसी छन् । अवैध आप्रवासीलाई समेत वैध गराउने योजना ओबामाको छ । सेप्टेम्बर ११ पछि जारी कडा कानुनका केही अंश खारेज गर्ने उनको अर्को मुद्दा हो । उनी अमेरिकी राष्ट्रपतिमा विजयी हुदा जुन खुसीको सञ्चार विश्वमाझ छ, त्यसको पछाडि रहेको हवाईदेखि ह्वाइट हाउससम्मको उनको यात्रा कम्ती मार्मिक र संघर्षपूर्ण छैन । केन्सास राज्यकी अमेरिकी आमा र केन्याका बाबुबाट जन्मेका उनी ६ वर्षो छदा आमाले सम्बन्धविच्छेद गरी एक इन्डोनेसियालीसँग बिहे गरिकी थिइन् । न्यान्जा प्रान्तको लुओ जातिका अश्वेत उनका पिताको नाम पनि बाराक हुसेन ओबामा नै थियो । छात्रवृत्ति पाएर अध्ययन गर्न अमेरिका पुगेका उनका बाबुले अध्ययनक्रममा हवाई विश्वविद्यालयकी अमेरिकी गोरी छात्रा स्टान्ले एन डुनहामसँग प्रेमविवाह गरेका थिए । उनीहरूबाट ४ अगस्ट १९६१ मा ओबामा जन्मिएका हुन् । बाबुछोराकै एउटै नाम राखेकाले परिवार र आफन्तले उनलाई ओबामा जुनियर भन्थे । तर छोरा जन्मिएको एक महिनापछि नै बाबु घर आउन छाडेका थिए । सम्बन्ध बिग्रदै गएपछि आमाले इन्डोनेसियाका लोयो सोतेरोसँग बिहे गरेकी थिइन् । जन्मेको एक महिनामा छाडेर गएका बाबुसँग उनको एक पटकमात्र भेट भएको थियो । बाबु ओबामाको १९८२ मा किनियामा कार दुर्घटनामा मृत्यु हुनपुग्यो । आमाले इन्डोनेसियालीसँग बिहे गरेपछि उनीहरू जाकार्ता गए । इन्डोनेसियामै उनी स्कुल पढ्न थाले । उनका पिता र सौतेला पिता दुवै मुस्लिम थिए । तर ओबामा इसाई हुन् । इन्डोनेसियमा ४ वर्षपढेपछि १० वर्षो उमेरमा फेरि अमेरिका फर्केर उनी हजुरबुबा र हजुरआमासँग बस्नथाले । बाल्यकाल र किशोरावस्था उनीहरूसँ गै बिताए । 'कसरी सपना देख्ने र कडा परिश्रम गर्ने भन्ने मैले आमा र हजुरआमाबाट सिकेको हु' भन्ने ओबामाले उनीहरू दुवैजना आफ्नो जीवनको 'पथप्रदर्शक' भएको बताउदै आएका छन् । आमा स्टान्लेको क्यान्सरबाट १९९५ मा मृत्यु भएको थियो भने उनले सबैभन्दा बढी माया र आदर गर्ने हजुरआमा माडेलिन पेने डुनहामको उनी राष्ट्रपति हुनु दुइ दिनअघि ८६ वर्षो उमेरमा आइतबार निधन भयो । कोलम्बिया विश्वविद्यालयमा राजनीतिशास्त्रको अध्ययन पूरा गरेपछि उनी सिकागो गएका थिए । उनले १९८८ मा हवार्ड ल स्कुलमा कानुनको अध्ययन सुरु गरे । उनी त्यहाको 'हवार्ड ल रिब्यु'को पहिलो अप्रिmकी-अमेरिकी अध्यक्ष बने । र ल रिभ्युको सम्पादक पनि भए । १९९२ देखि २००४ सम्म युनिभर्सिटी अफ सिकागोको ल स्कुलमा संवैधानिक कानुनको अध्यापन गरे । पढाइ पूरा गरेपछि उनले कर्मभूमि सिकागोमा सामाजिक काम सुरु गरे । सुरुमा उनले मतदाता पञ्जीकरण अभियान चलाए । पछि संवैधानिक कानुनको वकालत गर्नथाले र नागरिक अधिकारका लागि लड्ने चर्चित अधिवक्ताका रूपमा स्थापित भए । सिकागोको सिडनी आस्टिन ल फर्ममा सहायकका रूपमा काम सुरु गरेपछि १९८९ मा उनको भेट मिसेल रबिन्सन भयो । उनी त्यहा ओबामाकी सल्लाहकार थिइन् । सम्बन्ध बढ्दै गएपछि ओबामाले उनीसँग प्रेम प्रस्ताव राखेका थिए । तर मिसेलले अस्वीकार गरिन् । दुइ वर्षछि मिसेलको मन पग्ल्यो । त्यसपछि १९९१ मा उनीहरूको 'इन्गेजमेन्ट' भयो भने १८ अक्टोबर १९९२ मा विवाह गरे । उनीहरूबाट १९९८ मा जेठी छोरी मालिया आन र २००० मा कान्छी नतासा (सास) जन्मिएका छन् । ओबामाको राजनीतिक जीवन १९९१ बाट सुरु भएको हो । १९९२ मा बिल क्लिन्टनको मतदाता सूचीकरण अभियानमा उनी सहभागी हुनपुगे । सन् १९९६, १९९८ र २००२ मा इलिनोइसको सिनेटमा निर्वाचित भए । त्यहा उनले आफ्नो पहिचान दलगत बन्धनभन्दा माथि उठेर काम गर्नसक्ने नेताका रूपमा बनाए । गरिबलाई कर छुट र मृत्युदण्डसम्बन्धी कानुन परिवर्तनका लागि धेरै काम गरे । २००४ को जुलाईमा डेमोक्रेटिक नेसनल कन्भेन्सनमा दिएको भाषणपछि देशव्यापी रूपमा चर्चित भएका उनी २ नोभेम्बर २००४ मा अमेरिकी सिनेटमा निर्वाचित भए । उनी अमेरिकाका पाचौं अफ्रीकी-अमेरिकी सिनेटर हुन् । ओबामा २००५ मा सिकागो हाइडपार्कबाट केनउडमा बसाइ सरेका छन् । सिकागोबाट सांसद ओबामाले आफ्नो चुनावी अभियान राष्ट्रिय सिनेटको त्यो सिढीबाट गरे, जहा कुनै बेला युद्धका बेला तत्कालीन राष्ट्रपति अब्राहम लिंकनले सदनबाट 'एकसाथ हुन वा छिन्नभिन्न हुन' भनेका थिए । ओबामा सुरुका दिनदेखि नै इराक युद्धको विपक्षमा छन् । मार्च २००३ मा इराक युद्ध हुनु पहिले नै उनले आशंका व्यक्त गर्दै अमेरिका त्यसतर्फअघि बढ्नु गल्ती हुने उद्घोष गरे । जुन कदम उनले भनेजस्तै बुसको 'गल्ती'का रूपमा अमेरिकीले लिएका छन् । उनी इरानसँग पनि विनार्सत वार्ता गर्ने पक्षमा छन् । उनले बेलायती पूर्वप्रधानमन्त्री टोनी ब्लेयर, इटालीका डेमोक्रेटिक पार्टी नेता वाल्टर भेल्ट्रोनी, फ्रान्सेली राष्ट्रपति निकोलास सार्कोजीसँ ग अत्यन्तै घनिष्ट सम्बन्ध बनाएका छन् । उम्मेदवारी घोषणापूर्व नै ओबामा अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध बालियो बनाउनेतर्फपनि अग्रसर थिए । तत्कालीन बेलायती प्रधानमन्त्री ब्लेयरसँग उनले २००५ मा लन्डन पुगेर भेट गरेका थिए भने २००६ मा सार्कोजीसँग वासिङटनमा विशेष वार्ता गरेका थिए । भेल्ट्रोनीले २००५ मा ओबामाकै सिनेट अफिसमा आएर भेट गरेका थिए । ओबामाले दुइवटा पुस्तक लेखेका छन्- 'द अडासिटी अफ होप' र 'ड्रिम्स फ्रम माई फादर' । 'ड्रिम्स फ्रम माई फादर' पुस्तकमा उनले आमा र उनका परिवारबारे उल्लेख गरेका छन् । 'द अडासिटी अफ होप'मा उनले आफू धार्मिक प्रवृत्ति भएको घरमा हुर्किएको होइन भन्ने प्रस्टयाएका छन् । उक्त पुस्तकमा उनले उल्लेख गरेअनुसार उनकी आमा पनि 'अधार्मिक' बाबुआमाबाट हुर्किएकी थिइन् । बाबु मुस्लिम परिवारमा हुर्के पनि जब 'गोरी आमा'लाई भेटे, तबसम्म नास्तिक भइसकेका थिए । सौतेलो बाबुबारे उनले भनेका छन्- 'यस्तो मान्छे जसले धर्मलाई त्यति महत्त्व दिदैनथ्यो र भन्थ्यो- धर्म भनेको काम आउने कुरो होइन ।' ओबामामा धार्मिक विचार जवान भएपछि आएको थियो र उनले १९८८ मा ' ट्रिनिटी युनाइटेड चर्च अफ क्राइस्ट'बाट 'बाप्टिज' लिएका थिए ।
ओबामाको जित झन्डै चार सय वर्षलामो इतिहासको यस्तो कोल्टे फेराइ हो, जसलाई कालाजातिको ऐतिहासिक स्वाभिमान र संवेगले ओतप्रोत गरेको छ । तत्कालीन बेलायतको उपनिवेशमा रहेको अमेरिकामा सन् १६१९ मा कालाजातिलाई दासका रूपमा अफ्रीकाबाट भित्र्याइएको थियो । उपनिवेशबाट १९७६ मुक्त भई जर्ज वासिङटन पहिलो राष्ट्रपति भएपछि अधिकारका लागि कालाजातिले आन्दोलन सुरु गरेका थिए । आन्दोलन गृहयुद्धमा रूपान्तरण हुनथालेपछि सन् १८६५ मा संविधान संशोधन गरी दासप्रथा उन्मूलन घोषणा गरियो । उन्मूलन भनिए पनि व्यवहारमा कार्यान्वयन हुन नसकेपछि जारी रङ्गभेद विरोधी आन्दोलन १९६५ मा निकै चर्कियो । अगुवा मार्टिन लुथर किङको १९६८ मा हत्या भएपछि आन्दोलन थप चरमोत्कर्षा पुग्यो । स्थिति सम्हाल्न नसकेपछि सरकारले गोरासरह अधिकार दिने प्रतिबद्धता जाहेर गरेपछि कालाजातिले प्रशासन र सैनिक सेवामा प्रवेश पाए । त्यसपछि अश्वेतहरूको पनि उच्च ओहोदा पुग्ने ढोका खुल्यो । सन् १९८९ मा कोलिन पावेल अमेरिकी सेनाको कमान्डर नियुक्त भए । उनी पछि विदेशमन्त्री पनि भए । यस्तै अश्वेत महिला कन्डोलिजा राइस २००५ मा विदेश मन्त्री भइन् । र आज आएर ओबामाले नया इतिहासको अध्याय लेखे ।

कान्तिपुरबाट