शुसन साम्सोहाङको लिम्वू गीतिसंग्रह ‘माराम’

टंक सम्वाहाम्फे

हङकङमा नेपालीहरुको वसाइ एक दशक ननाघ्दै यहाँ बसोबास गर्ने नेपाली र्सजक,स्रष्टाहरुले गीत-संगीत ,गायन र साहित्य सिर्जनामा मात्र नभएर र्सवाङ्गीण क्षेत्रमा उल्लेखनीय रुपले योगदान दिदै आएकाछन् प्रवासमा रहेर पनि । त्यसमा पनि गीत-संगीत तथा साहित्यको क्षेत्रमा बढी क्रियाशीलता पाइएको छ । यिनै प्रमुख कारणहरुले गर्दा पनि यो क्षेत्रमा जुर्मुराएर लागी परेका सहजै थाहा पाउन सकिन्छ हङकङमा स्रष्टाहरु । महिनै पिच्छे नेपाली गीतसंगीतको कार्यक्रम आयोजना हुनु त्यस कै प्रतिफल हो । यहाँ नेपाली गीत-संगीतको लागि चाहिने आवश्यक सामङ्ग्रीहरुको अभाव रहे तापनि त्यसको वावजूद हरेक तीन महिनामा एउटा नेपाली गीतिसंग्रह निस्कने गरेको पाएको छु । त्यसैले मैले यो क्षेत्रलाई उल्लेखनीय योगदान भएको भनेर किटान गरेको हुँ । त्यसमा नेपाली विभिन्न भाषाभाषीहरुको गीत-संगीत पनि दिन-प्रतिदिन प्रकाशनमा आइरहेका छन् । हालसालै लिम्वूहरुको महान चाड चोसोक तङनामको सुअवसरमा वरिष्ठ संगीतकार तथा गायक दिनेश सुव्वाको वाहुलीवाट गायक शुसन साम्सोहाङको लिम्वूभाषाको गीतिसंग्रह ‘माराम’को विमोचन भएको थियो । उक्त संग्रह बजारमा नपुग्दै उपहार स्वरुप हात पारेँ गायिका रोसा लिम्वूबाट । संयोग नै भन्नु पर्यो, सोही गीतिसंग्रह पुन संगीतकार दिनेश सुव्वाको हातवाट पनि पाउनु । एउटै गीतिसंग्रह र्दुइ भिन्नै व्यक्तिबाट उपहार पाउनु मेरोलागि कम्ति खुसीको कुरा भएन ! गीत-संगीतको लागि सधै मरिहत्ते गर्ने मान्छे भएकोले ‘माराम’ संग्रहलाई नसुन्ने कुरै भएन । म आफै गीत गाउन र संगीत सिर्जना गर्न सक्दिन र पनि यो क्षेत्रमा केही अगाडिदेखि गाँसिदै आएको छु र्दुइचारवटा गीतहरु लेखिटोपलेर । त्यसैले नया गीत-संगीत सुन्नको लागि सधै आकषिर्त हुने गर्छु ।आज म मात्र नभएर कैयौँ लिम्वूभाषी गीत-संगीतका श्रोताहरुकालागि पनि आकर्षा को केन्द्रविन्दू बनेको छ कर्णप्रिय स्वरका धनी शुसन साम्सोहाङको गीतिसंग्रह ‘माराम’ । किनभने यो संग्रहमा सुनौँ-सुनौँ लाग्ने स्वरहरुको बेजोड प्रस्तुति हुनु नै यसको प्रमुख कारण हो । संग्रहको युगल स्वरमा साथ दिने महिला गायिकाहरुमा मञ्जु सम्वाहाम्फे, रोसा लिम्वू, मुना लिम्वू र मनु नेम्वाङ्गको कर्णप्रिय आवाज त्यत्तिकै मनमोहक छन् । म आफै पनि लिम्वूभाषी श्रोता भएर पनि होला, अनेकौँ तवरले दोहोर्याई तेहर्याई सुन्न यहाँ रहेका गीतहरुले वाध्य गरायो । ‘माराम’ गीतिसंग्रहलाई सुनिसकेपछि किन किन स्वस्फुर्तः त्यहाँ सजिएका गीत, संगीत र स्वरले कलम चलाउन उद्यत गरायो । तर्सथ म एउटा श्रोताको हैसियतले जे सुनेँ त्यही मेरो सुनाइलाई लिपिवद्घ गर्न तम्सिरहेछु । मेरो सुन्नु सम्पूर्णका अथवा सबैको नहुन सक्छ, किनभने हरेक मान्छेको सुन्ने काइदाहरु आ-आफ्नै हुने भएकोले व्यक्तिगत दृष्टिकोण मात्र भन्न चाहान्छु । म आफै लिम्वू भएर पनि होला, यो संग्रह सुन्नको लागि त्यस्तो कठिनाई व्यहोर्नु परेन । कारण के भने, यहाँ संयोजन गरिएका गीतका शव्दहरु अति सरल र सरस रहनु हो । जे होस् गायक शुसन साम्सोहाङ साथै युगल गायिकाहरुको आवाजले अन्तरसम्वेदनालाई मजै सुम्सुम्याएको आभास हुन्छ । ‘माराम’ गीतिसंग्रहलाई मैले महत्व दिएर हेर्नुको अर्को कारण के हो भने, कतिपय गायक र गीतकारहरु हङकङमै वसोवास गर्ने स्रष्टाहरु हुनु पनि हो । यो संग्रहमा कूल आठ गीतहरु संग्रहित छन् । गीत रचनातर्फ क्रमश भूपेन्द्र चम्जोङ्ग मुक्कुम, नन्द चङसु, यासेलिङ योङयाङ, शुसन साम्सोहाङ र वन्दराज योङयाङ आदिको छ भने, संगीततर्फ अशोक र्राई, रोसा लिम्वू, हेमन्त योङयाङ र शुसन साम्सोहाङको रहेकोछ । गायक शुसन साम्सोहाङको एकल गीतिसंग्रह भएर पनि एउटा गीतमा स्वर र संगीत गायिका रोसा लिम्वूले दिएकी छिन् । ‘माराम’ गीतिसंग्रहका सम्पूर्ण गीतहरुका भाव पक्षलाई यहाँ उतारौँ भने यो लेख लम्विने भएकोले छोटकरी मलाई लागेका कुरा प्रस्तुत गर्न चाहान्छु ।पहिलो गीत ‘र्सला सर’मा प्रेम स्वतन्त्रताको कुरालाई दोहोरी गायनमार्फत लिम्वूहरुले गाउने प्रचलित गायन ख्यालीको लोकलयमा मनै छुने गरी प्रस्तुत गरिएको छ । दोस्रो ‘किराती सासे’ भन्ने बोलको गीतमा च्याब्रुङको मीठो भाका समायोजन गरेर विदेसिनुको पीडा र गाउँघरमा सवै विदेसिएपछि मर्दा-पर्दासमेत मलामीको अभाव भएको कुरा साथै आफ्नो ठाउँ छाडेर विदेशमा नजान र नबस्न मार्मीक तरिकाले व्यक्त गरिएको छ । त्यसैगरी, ‘तुम्याहाङ’, ‘सुरीतिन सुरे’, ‘थेगुइत्थेक’, ‘माकाशे’, ‘सुरु आङ सुरु’, ‘आत्तिवाई’ आदि गीतहरुमा गाउँघरलाई सम्झाउने,मेलापातमा हिड्दाको क्षण, प्रेमीकासंग मेला बजारमा भेटेर माया साटासाट गरेको साथै सुख-दुखमा जिईएका पलहरुको आभास मनग्गे दिन्छ । गायक शुसन साम्सोहाङले ‘माराम’ गीति संग्रहमा लिम्वूभाषा प्रतिको लगाव र कुशलता प्रदर्शन गरेकाछन् र युगलमा साथ दिने गायिकाहरुले पनि आफ्नो स्वर तिखारेर क्षमता मजैले देखाएका छन् । गीत सुन्दा कसैले कुनै गीतमा अन्याय गरे जस्तो लाग्दैन र गरेका पनि छैनन् । सायद त्यसै कारणले हुनुपर्छ मैले ‘माराम’मा संग्रहित गीतहरुलाई दोहोर्याउदै सुनेको । लिम्वूभाषाको गीत-संगीतप्रेमीलाई यो संग्रहले राहत मात्र नभएर रोमाञ्चित नै तुल्याउने छ । त्यति मात्र नभएर यस संग्रहमा रहेका संगीत पक्षले गैरलिम्वू भाषी समेतलाई प्रभावित र आकषिर्त तुल्याउँछ । संगीत भनेको त्यस्तो एउटा भाषा हो जो विश्वका जुनसुकै भाषीले समेत सहजै बुझदछन् । त्यसैले संगीतलाई विश्व भाषा भने पनि हुन्छ, मात्र सुनेर बुझ्ने साथै आनन्द लिने तरिका आ-आफ्नो हुन्छ । मुलत गायक शुसन साम्सोहाङको स्वरमा विविधता पाइन्छ । गीत रचनालाई केलाएर हेर्ने हो भने गीतकारहरुले गीत निर्माण गर्न पसिना निक्कै पोखाएको थाहा लाग्छ । गीत संगीत र स्वर सवल भएकाले गीत सुन्दा कुनै पनि फरवार्ड गरी हालूँ जस्तो लाग्दैन, बरु दोहोर्याउन मन लाग्छ । ‘माराम’ गीति संग्रहको आवरण पनि आकर्ष छ । त्यसैले संगीत प्रेमीहरु यो देखेर पनि संग्रह लिन प्रति ललायित हुन्छन् । गायक शुसन साम्सोहाङको ‘माराम’ संग्रह गीत संगीत र स्वरको त्रिवेणी हुन पुगेको छ । लिम्वू भाषाको गीत-संगीत क्षेत्रमा माराम संग्रहलाई कोशेढुङ्गाको रुपमा लिन सकिन्छ । यिनै प्रमुख कारणहरुले गर्दा यो संग्रह संग्रहणीय र श्रवणीय छ लिम्वू दाजुभाई तथा दिदीबहिनीहरुका लागि । त्यसैले आफ्नो प्रति चाडै सुरक्षित गर्ने हो कि ?